Tìm hiểu chức năng của độ dài tiêu cự và cách sử dụng

Độ dài tiêu cự là một yếu tố cực kỳ quan trọng trong nhiếp ảnh, có ảnh hưởng đa dạng đến các khía cạnh của quá trình chụp ảnh và khả năng sáng tạo. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá sâu hơn về độ dài tiêu cự, tìm hiểu cách nó ảnh hưởng đến các khía cạnh của quá trình nhiếp ảnh.

1. Định nghĩa độ dài tiêu cự

Độ dài tiêu cự là một khái niệm quan trọng trong nhiếp ảnh, thể hiện khoảng cách từ trung tâm của ống kính hoặc thiết bị quang học đến mặt phẳng hình ảnh (chẳng hạn như mặt cảm biến hoặc mặt phim). Được đo bằng đơn vị millimeter (mm), độ dài tiêu cự ảnh hưởng trực tiếp đến cách mà ánh sáng thu thập và tiếp xúc với bề mặt cảm biến. Đồng thời nó ảnh hưởng đến khả năng thu phóng và góc nhìn của hình ảnh.

Độ dài tiêu cự của ống kính là một thuộc tính quang học của ống kính. Nó đo khoảng cách giữa tâm quang học của ống kính và cảm biến của máy ảnh (hoặc mặt phẳng phim) (Nguồn ảnh: photographylife.com)

Một độ dài tiêu cự ngắn (rộng) thường tạo ra góc nhìn rộng, cho phép bao gồm nhiều chi tiết và không gian trong khung hình. Nó thường được sử dụng trong nhiếp ảnh cảnh quan và kiến ​​trúc. Trong khi đó, độ dài tiêu cự dài thường tạo ra góc nhìn hẹp hơn, tập trung vào một phần nhỏ của cảnh và được sử dụng trong nhiếp ảnh chân dung và tạo nền mờ.

Tiêu cự càng dài thì góc xem càng hẹp và độ phóng đại càng cao. Tiêu cự càng ngắn thì góc xem càng rộng và độ phóng đại càng thấp. (Nguồn ảnh: nikonusa.com)

Đặc biệt, độ dài tiêu cự cũng có tác động đến sự biểu đạt và cảm xúc trong hình ảnh. Nó có thể làm thay đổi cách chúng ta cảm nhận sự khoảng cách, sự phân tách và độ sâu của các yếu tố trong khung hình. Qua việc thay đổi tiêu cự, nhiếp ảnh gia có thể tạo ra các hiệu ứng độc đáo và tạo nên một phong cách nhiếp ảnh riêng.

2. Độ dài tiêu cự ảnh hưởng đến hình ảnh như thế nào?

Phạm vi nhìn

Độ dài tiêu cự đầu tiên ảnh hưởng đến khả năng chụp ảnh của bạn là phạm vi nhìn. Phạm vi cảnh mà bạn có thể ghi lại trong một khung ảnh được xác định bởi độ dài tiêu cự. Các ống kính có tiêu cự ngắn, còn được gọi là góc rộng, mở rộng trường nhìn trong ảnh, trong khi ống kính telephoto với tiêu cự dài hơn lại hạn chế phạm vi (FOV nhỏ hơn) và tập trung vào việc phóng to các chi tiết.

Ngoài ra, tiêu cự còn ảnh hưởng đến góc nhìn khi chụp ảnh. Tiêu cự nhỏ hơn mang đến góc nhìn rộng hơn, trong khi tiêu cự lớn hơn thu hẹp góc nhìn, giúp phóng to và làm nổi bật các chi tiết của chủ thể.

Ảnh được chụp bởi ống kính góc rộng. Các yếu tố trong khung cảnh rất rõ ràng và dễ dàng được ghi lại trong ảnh khi sử dụng độ dài tiêu cự ngắn. (Nguồn ảnh: contrastly.com)

Độ sâu trường ảnh

Độ sâu trường ảnh sẽ thay đổi tùy theo độ dài tiêu cự của ống kính. Các ống kính có tiêu cự dài thường có độ sâu trường ảnh hẹp. Tức là chúng có khả năng tạo ra tiêu điểm sắc nét trên các vật thể nhỏ hoặc thậm chí cả các vật thể ở xa, nhưng phạm vi tiêu điểm này hạn chế chỉ trong khoảng cách cụ thể.

Ngược lại, các ống kính có độ dài tiêu cự ngắn thường có độ sâu trường ảnh rộng hơn, cho phép chúng lấy nét trên một phạm vi rộng hơn từ xa đến gần. Nó thường hữu ích trong việc chụp cảnh phong cảnh hoặc chụp các đối tượng có kích thước lớn ở các khoảng cách khác nhau.

Sự khác biệt trong độ sâu trường ảnh giữa các ống kính với độ dài tiêu cự khác nhau là một yếu tố quan trọng trong việc lựa chọn ống kính phù hợp với mục đích chụp ảnh cụ thể.

Độ dài tiêu cự ảnh hưởng đến độ sâu trường ảnh trong nhiếp ảnh. (Nguồn ảnh: Weerhours)

Phối cảnh

Độ dài tiêu cự cũng ảnh hưởng đến cách thay đổi phối cảnh và tỷ lệ hình ảnh trong ảnh của bạn. Ống kính có độ dài tiêu cự ngắn hơn sẽ "mở rộng" phối cảnh, tạo cảm giác có nhiều không gian hơn giữa các thành phần trong bức ảnh. Điều này có nghĩa là các yếu tố trong cảnh sẽ trông xa nhau hơn, tạo ra một sự phân tán tự nhiên. Trong khi đó, ống kính tele thường xếp chồng các thành phần trong khung hình lại với nhau, "nén" phối cảnh và làm cho chúng trông gần gũi hơn.

Hình ảnh minh họa khi chụp ở tiêu cự ngắn là 24mm, các yếu tố ở phía sau chủ thể sẽ trông xa hơn (Nguồn ảnh: Sony)

Hình ảnh minh họa phối cảnh ở tiêu cự 300mm, đối tượng ở tiền cảnh và hậu cảnh sẽ thường xuất hiện gần hơn trong hình ảnh sau cùng (Nguồn ảnh: Sony)

Hình ảnh rung

Rung hình ảnh là hiện tượng mờ và giảm chất lượng hình ảnh xảy ra do rung khi nhấn nút chụp. Khi sử dụng ống kính có tiêu cự dài và góc nhìn hẹp, ống kính và máy ảnh của bạn sẽ nhạy cảm hơn với chuyển động nhỏ nhất. Bạn có thể tránh rung ảnh bằng cách sử dụng Tripod.

Để giảm thiểu độ rung hình ảnh khi ống kính có tiêu cự dài, bạn có thể sử dụng tripod (Nguồn ảnh: contrastly.com)

3. Các nhóm độ dài tiêu cự và ứng dụng trong nhiếp ảnh

Trong nhiếp ảnh, độ dài tiêu cự của ống kính đóng một vai trò quan trọng trong việc tạo ra các loại hình ảnh khác nhau. Dưới đây là một số nhóm độ dài tiêu cự phổ biến và ứng dụng của chúng trong nhiếp ảnh:

Ống Kính Góc Rộng (Dưới 35mm)

Ống kính góc rộng với độ dài tiêu cự từ 35mm trở xuống đem đến một chế độ xem toàn diện, mở rộng tầm nhìn một cách ấn tượng. Đây là sự lựa chọn ưa thích của các nhiếp ảnh gia đường phố và phóng viên, giúp họ tiếp cận gần hơn với đối tượng, làm việc trong những không gian hạn chế. Nhờ khả năng này, ống kính góc rộng dễ dàng chụp lấy cả đối tượng và bối cảnh xung quanh.

Hình ảnh đường phố được chụp dưới ống kính góc rộng Canon EF16-35mm F2.8 L III USM (Nguồn ảnh: dpreview)

Không chỉ sử dụng trong nhiếp ảnh đường phố, ống kính góc rộng còn là một công cụ ưa thích của nhiếp ảnh gia phong cảnh. Với khả năng bao quát cảnh thiên nhiên rộng lớn như núi non hay thác nước cao, chúng tạo nên những bức ảnh tượng trưng về vẻ đẹp tự nhiên.

Hình ảnh thác nước được chụp dưới ống kính Nikon AF-S Nikkor 24mm F1.4G ED (Nguồn ảnh: Nikon)

Góc siêu rộng và Mắt cá (Dưới 16mm)

Các ống kính có độ dài tiêu cự dưới 16mm thường được gọi là "góc siêu rộng". Trong số này, ống kính mắt cá là một ví dụ đáng chú ý về ống kính góc siêu rộng. Được xem là ống kính đặc biệt, chúng tạo ra góc nhìn vô cùng rộng, khiến cho không gian trong ảnh trở nên đầy ấn tượng và hơi bị méo mó thực tế.

Hình ảnh được chụp với góc siêu rộng bởi EOS 5D Mark III/ EF8-15mm f/4L Fisheye USM / FL: 15mm/ Aperture-priority AE (f/11, 1/320 giây, EV-0,3)/ ISO 400 (Nguồn ảnh: snapshot.canon-asia)

Ống kính siêu rộng thường được ưa chuộng trong việc chụp ảnh sự kiện và kiến trúc. Chúng cho phép ghi lại nhiều chi tiết trong một khung cảnh hạn chế. Khi được sử dụng trong tác phẩm báo chí, ống kính góc siêu rộng mang đến những góc nhìn đầy ấn tượng và hấp dẫn, đặc biệt khi bạn đặt gần đối tượng. Ví dụ, ống kính zoom 16-35mm hoặc 14-24mm thường trở thành công cụ quan trọng trong bộ sưu tập của nhiếp ảnh gia làm báo.

Mắt cá là một loại ống kính góc cực rộng, tạo nên những hiệu ứng đặc biệt từ các biến dạng góc rộng. Khoảng tiêu cự thường từ 4 mm đến 16mm và cho phép bắt được một trường nhìn lên tới 180°, tạo nên những hình ảnh ngoạn mục và độc đáo.

Ảnh này được chụp trên một máy ảnh full-frame với một ống kính mắt cá ở 8mm, ngước lên tâm của nhóm toàn nhà cao tầng (Nguồn ảnh: snapshot.canon-asia)

Ống Kính Tiêu Chuẩn (35-70mm)

Ống kính tiêu chuẩn có khoảng độ dài tiêu cự từ 35mm đến 70mm. Đây là những ống kính phổ biến nhất và linh hoạt trong nhiếp ảnh, được sử dụng rộng rãi cả trong việc thiết lập khung cảnh và tạo độ phóng đại.

Với khoảng tiêu cự này, các nhiếp ảnh gia chụp chân dung thường ưa chuộng ống kính 50mm hoặc 70mm. Nhờ khả năng tái tạo hình ảnh một cách trung thực và giảm thiểu biến dạng, chúng thích hợp cho việc ghi lại tình cảm và chân thực trong các bức ảnh tư liệu và đường phố.

Ống kính tiêu chuẩn trong khoảng 35mm đến 70mm có khả năng đa dụng, phù hợp cho nhiều tình huống nhiếp ảnh, từ cảnh thiên nhiên đến hoạt động chuyển động. Nếu bạn muốn một ống kính linh hoạt cho máy ảnh của mình, hãy xem xét sử dụng ống kính trong khoảng tiêu cự từ 35mm đến 70mm. Một ví dụ phổ biến là ống kính zoom tiêu chuẩn 24-70mm, giúp bạn dễ dàng thay đổi khung cảnh mà không cần thay ống kính.

Ví dụ minh họa được chụp dưới ống kính Sony FE 24-70mm F4 ZA OSS/ SEL2470Z (Nguồn ảnh: Sony)

Ống kính Telephoto (70mm+) và Super telephoto (200mm+)

Ống kính telephoto có độ dài tiêu cự từ 70mm trở lên, trong khi ống kính siêu telephoto có độ dài tiêu cự từ 200mm trở lên. Đây là những ống kính mạnh mẽ được sử dụng để thu phóng đối tượng ở xa và gần hơn trong nhiếp ảnh.

Các nhiếp ảnh gia sử dụng ống kính telephoto khi cần ghi lại các đối tượng từ khoảng cách xa. Đặc biệt, trong nhiếp ảnh thể thao và động vật hoang dã, ống kính telephoto giúp tạo cảm giác gần gũi và chi tiết, mang đến cảm giác như đang tiếp xúc trực tiếp với chủ thể. Ngoài ra, các nhiếp ảnh gia phong cảnh cũng sử dụng ống kính telephoto để chụp các cảnh phong cảnh từ xa, làm nổi bật các chi tiết thú vị.

Hình ảnh được chụp bởi ống kính tele Canon EOS-1D X @ 98mm, ISO 400, 1/320, f/11.0 (Nguồn ảnh: photographylife)

Trong khi đó, ống kính siêu telephoto có thể đưa người nhiếp ảnh vào những tình huống chụp ảnh độc đáo và khó khăn. Chẳng hạn như bạn có thể chụp các loài động vật hoang dã ẩn nấp hoặc các sự kiện thể thao từ xa.

Một ví dụ minh họa chụp ảnh động vật dưới ống kính siêu tele có tiêu cự 200mm (Nguồn ảnh: photographylife)

Tạm kết 

Sự hiểu biết về độ dài tiêu cự giúp nhiếp ảnh gia lựa chọn ống kính phù hợp cho mục đích chụp ảnh cụ thể, từ chân dung đến cảnh quan hay thậm chí là nhiếp ảnh thể thao. Đặc biệt, việc lựa chọn đúng độ dài tiêu cự không chỉ ảnh hưởng đến khả năng truyền đạt thông điệp mà còn đem đến những tác phẩm nhiếp ảnh sáng tạo, đầy ý nghĩa và tinh tế.