Tìm hiểu về quang sai màu và cách khắc phục nó trong nhiếp ảnh

Bạn đã bao giờ chụp một bức ảnh xuất hiện những biến dạng ánh sáng xung quanh chủ thể? Những vệt sáng đó được gọi là quang sai màu. Trong bài viết này, chúng ta sẽ thảo luận về định nghĩa và những thứ khác liên quan đến nó để có thể hiểu rõ hơn về hiện tượng nhiếp ảnh này.

quang sai màu và sự ảnh hưởng trong nhiếp ảnh

1. Quang sai màu là gì?

Quang sai màu (Chromatica aberration) còn được gọi là biến dạng màu sắc. Xảy ra do ống kính của máy ảnh không thể tập trung tất cả các màu vào cùng một điểm. Dẫn đến một đường màu không mong muốn xung quanh các cạnh của một đối tượng trong một bức ảnh.  

Quang sai màu xảy ra dưới dạng các dải màu dọc theo các cạnh ngăn cách các phần tối và sáng của hình ảnh.

Trong nhiếp ảnh, quang sai màu còn thường được gọi là “viền màu” hoặc “viền tím” vì màu tím thường xuất hiện trong quang sai màu. Tuy nhiên, không phải tất cả các viền tím đều có thể là do quang sai màu.

minh họa quang sai màu

Có hai loại quang sai màu là trục (dọc) và ngang (bên).

• Quang sai trục (Longitudinal Chromatic Aberration):  “LoCA” hoặc “viền bokeh”. Xảy ra khi mỗi bước sóng màu khác nhau tập trung ở một khoảng cách khác với ống kính (dịch chuyển tiêu điểm). Và chúng không hội tụ tại cùng một điểm sau khi đi qua ống kính. Với LoCA, viền màu có thể nhìn thấy xung quanh chủ thể trong toàn bộ hình ảnh, ở trung tâm cũng như ở các cạnh. Quang sai dọc là điển hình ở tiêu cự dài. Thông thường, ống kính một tiêu cự khẩu độ nhanh — ngay cả những ống kính cao cấp, đắt tiền — dễ bị LoCA hơn nhiều so với ống kính chậm hơn.

• Quang sai ngang (Lateral Chromatic Aberration): Còn được gọi là “TCA”, quang sai bên xảy ra khi các bước sóng màu khác nhau hội tụ trên cùng một mặt phẳng nhưng ở các điểm khác nhau. Do góc ánh sáng đi vào ống kính và độ phóng đại hoặc biến dạng của thấu kính thay đổi theo bước sóng. Không giống như với LoCA, quang sai bên chỉ hiển thị ở các cạnh của khung chứ không phải ở trung tâm. Quang sai một bên là điển hình ở độ dài tiêu cự ngắn. Nó rõ ràng nhất ở các ống kính không đối xứng như ống kính tele và ống kính tele đảo ngược.trung tâm đến mặt phẳng tiêu cự. Do độ phóng đại hoặc biến dạng của các góc thấu kính.

quang sai màu có 2 loại

Hai loại quang sai có thể xảy ra đồng thời, mặc dù chúng có các đặc điểm khác nhau. Điều này là do hầu hết các ống kính có thể có cả vấn đề quang sai màu dọc và bên.

Quang sai màu thường xuất hiện ở những đường mảnh, nhiều màu sắc dọc theo các cạnh của vật thể nơi xuất hiện độ tương phản cao của các màu sáng và tối.

Tím hoặc đỏ tươi là những màu xuất hiện nhiều nhất trong quang sai màu. Nhưng các màu khác như xanh lá cây, vàng, xanh lam và đỏ cũng đôi khi xảy ra.

Một dạng khác của hiện tượng này là một dạng vầng hào quang xung quanh vật thể. Nó có thể là một quầng sáng nhiều màu sắc hoặc chỉ là một quầng sáng không có màu sắc sặc sỡ.

2. Nguyên nhân gây ra quang sai màu

Quang sai màu xảy ra khi các bước sóng ánh sáng khác nhau bị khúc xạ ở các góc khác nhau qua thấu kính.

Điều này làm cho màu sắc chạm vào ống kính trên các mặt phẳng tiêu cự khác nhau trên ống kính máy ảnh, dẫn đến xuất hiện các viền màu.

Hãy quay trở lại vật lý cơ bản: ánh sáng trắng là sự kết hợp của tất cả các màu trong quang phổ màu. Mỗi màu này có các bước sóng khác nhau, và do đó, tập trung ở một khoảng cách hơi khác nhau.

Các bước sóng khác nhau này có thể gây ra một số biến thiên cho ống kính của bạn, vì các màu khác nhau đến máy ảnh vào những thời điểm khác nhau. Ví dụ, ánh sáng xanh lam có thể đi qua thấu kính nhanh hơn ánh sáng đỏ.

Điều này liên quan đến chiết suất của thấu kính ảnh hưởng đến tiêu điểm của máy ảnh; là một yếu tố chính cho sự xuất hiện của quang mai màu.

Các ống kính máy ảnh đóng vai trò như một lăng kính  khúc xạ tất cả các màu sắc. Hầu hết các ống kính có thể lấy nét tất cả các màu một cách giả lập, nhưng đôi khi, có thể có sự chuyển đổi mạnh mẽ từ sáng sang tối xung quanh các cạnh của vật thể.

Khi điều này xảy ra, ống kính máy ảnh có thể thấy khó lấy nét vào tất cả các màu — dẫn đến quang sai màu. Mặc dù vấn đề này khá phổ biến, nhưng các ống kính chất lượng cao hơn ít bị quang sai màu hơn các ống kính chất lượng thấp hơn.

Trong trường hợp cụ thể này, đầu tư vào một ống kính đắt tiền hơn có thể giảm thiểu các vấn đề về quang sai màu của nhiếp ảnh gia ở một mức độ nào đó.

Tuy nhiên, trên thực tế, mỗi màu đến thấu kính với một tốc độ khác nhau và thời gian hơi khác nhau, làm cho bất kỳ thấu kính nào không hoàn toàn an toàn trước quang sai màu.

Nói cách khác, không thể tìm thấy một thấu kính hoàn toàn miễn nhiễm với quang sai màu vì nó là một vấn đề sinh lý của tất cả các thấu kính khi tiếp xúc với ánh sáng.

Trong thế giới nhiếp ảnh, có một thứ gọi là “vòng tròn ít nhầm lẫn nhất”. Đây là điều kiện lý tưởng để một thấu kính hội tụ tất cả các bước sóng tại cùng một điểm để giảm thiểu hiện tượng quang sai màu.

Nếu bạn có thể đạt được các điều kiện của “vòng tròn ít nhầm lẫn nhất”, bạn có thể hoàn thành bức ảnh của mình mà không có bất kỳ biến dạng ánh sáng đầy màu sắc nào.

3. Tác động của quang sai màu đến nhiếp ảnh

Quang sai màu có xấu hay không là tùy thuộc vào sở thích cá nhân. Một số người coi đó là một vấn đề khó chịu. Trong khi những người khác chấp nhận nó như một phần của nghệ thuật nhiếp ảnh.

Ở một góc độ khác, quang sai màu không phải lúc nào cũng làm cho hình ảnh xấu đi. Ngược lại, đôi khi, nó thêm các sắc thái khác nhau cho bức tranh. Hiện tượng quang phổ bảy sắc cầu vồng bao quanh đối tượng trong bức ảnh của bạn có thể trông siêu thực và kì ảo hơn. Tóm lại là, tùy vào dụng ý nghệ thuật của ảnh. Một số nhiếp ảnh gia thậm chí đã cố tình thêm hiệu ứng này vào ảnh của họ sau đó.

Trong những năm gần đây, hiện tượng quang sai màu đã trở nên phổ biến và xuất hiện rất nhiều trong ảnh chụp, ảnh chuyển động và trò chơi điện tử.

Giống như bất kỳ thứ gì trong nghệ thuật, một số người ghét xu hướng quang sai màu, và một số người thích nó. Bởi, nó làm cho hình ảnh có vẻ nguyên bản và độc đáo hơn.

Nếu bạn là một trong những nhiếp ảnh gia thích hiệu ứng này, bạn có thể thử nghiệm và thêm bộ lọc quang sai màu vào ảnh của mình. Bạn cũng có thể thêm viền màu bằng cách tách các kênh đỏ, lục và lam trong phần mềm chỉnh sửa.

Nhưng nếu bạn yêu cầu một bức ảnh cực kì sắc nét chuẩn mực, thì quang sai màu là một vấn đề cần loại bỏ.

4. Loại bỏ quang sai màu bằng trình chỉnh sửa

Như đã đề cập trước đó, quang sai màu có thể ảnh hưởng đến tất cả các thấu kính, ngay cả những thấu kính chất lượng cao. Một số nhà sản xuất thấu kính làm việc chăm chỉ để giảm thiểu quang sai màu. Cũng như các biến dạng khác bằng cách sử dụng hỗn hợp các yếu tố khác nhau như Kính khúc xạ bước sóng ngắn.

Loại bỏ quang sai màu bằng trình chỉnh sửa

Tuy nhiên, quang sai màu vẫn có thể xuất hiện trong các bức ảnh. Nhưng không sao, vì nó có thể được chỉnh sửa trong quá trình hậu kì. Bạn có thể xóa nó trên nhiều phần mềm chỉnh sửa ảnh khác nhau như Adobe Photoshop hoặc Lightroom bằng Hiệu chỉnh ống kính. Nó sẽ tự động loại bỏ các viền màu xuất hiện trên ảnh của bạn. Bạn cũng có thể sử dụng thanh trượt lệch để tinh chỉnh thêm các viền màu.

Đối với hiện tượng quang sai màu “cứng đầu”, bạn cần phải nỗ lực nhiều hơn để loại bỏ nó. Bạn có thể sử dụng mask và blending mode để loại bỏ phần viền cùn.

Cách đầu tiên bạn có thể làm là sử dụng blur effect để ngụy trang các phần tua rua. Sử dụng chế độ blending mode để đặt hình ảnh trở lại bình thường. Quang sai màu sẽ biến mất hoặc ít bão hòa hơn. 

Cuối cùng, bạn có thể sử dụng brush và paint a soft white brush để hiển thị blending mode layer màu bên dưới.

Nếu bạn thực hiện các bước đó một cách cẩn thận, bạn có thể loại bỏ hiện tượng quang sai màu. Nhưng hãy nhớ rằng đôi khi các phần rìa có thể xuất hiện quá gắt và có thể vẫn xuất hiện một cách kín đáo trong ảnh.

5. Các thao tác khắc phục quang sai màu

Mặc dù quang sai màu là thứ mà chúng ta không thể tránh khỏi hoàn toàn. Nhưng bạn cần nắm bắt một vài thao tác khi chụp ảnh để hạn chế nó. Dưới đây là một số cách bạn có thể khắc phục hiện tượng quang sai màu:

• Tránh chụp ở những cảnh có độ tương phản cao

Quang sai màu thường xuất hiện trong các cảnh có độ tương phản cao.

Bạn có thể đợi cho đến khi mặt trời lặn nếu bạn chụp trong ánh sáng ban ngày, giúp ánh sáng không quá chói. Bằng cách này, ánh sáng có thể trông dịu hơn và cảnh trông sẽ ít tương phản hơn.

• Căn chủ thể vào giữa khung hình

Bạn có thể làm điều này để tránh quang sai màu ngang. Bạn có thể sửa bố cục sau này bằng cách cắt ảnh.

Nếu bạn muốn làm điều này, hãy chụp ảnh ở độ phân giải cao, vì vậy chất lượng hình ảnh vẫn tốt dù bạn cắt ảnh.

• Tránh sử dụng độ dài tiêu cự ngắn nhất và dài nhất

Khi bạn sử dụng ống kính zoom, hãy tránh sử dụng chúng ở tiêu cự dài nhất hoặc ngắn nhất . Độ dài tiêu cự dài nhất và ngắn nhất dễ bị quang sai màu hơn.

• Thay đổi hình ảnh màu của bạn thành đen trắng

Hình ảnh đen trắng không bị quang sai màu. Nhưng nếu bạn chụp ảnh đen trắng, độ bão hòa của quang sai màu sẽ bị che khuất.

quang sai màu rất khó nhận ra

• Sử dụng thấu kính làm bằng kính có độ phân tán thấp

Cái này thiên về kỹ thuật và bạn cần hiểu thấu kính để chọn loại được làm từ kính có độ phân tán thấp.

Những loại có chứa fluorit có thể làm giảm đáng kể hiện tượng quang sai màu.

• Giảm khẩu độ của bạn

Bạn có thể tránh quang sai màu dọc bằng cách thu hẹp khẩu độ .

Nó sẽ làm giảm lượng ánh sáng đi đến ống kính của bạn. Và bạn phải bù lại bằng cách giảm tốc độ cửa trập và điều chỉnh ISO để có được độ phơi sáng mong muốn.

• Sử dụng ống kính tiêu sắc

Ống kính tiêu sắc thường được các nhiếp ảnh gia sử dụng để tránh quang sai màu. Các thấu kính này hoạt động bằng cách đưa hai bước sóng (thường là đỏ và xanh lam) để giúp hai màu này hội tụ trên cùng một mặt phẳng. 

Kính kép tiêu sắc phổ biến có hai thấu kính thủy tinh riêng lẻ với lượng phân tán khác nhau. Thông thường, một trong những yếu tố của Doublet là kính phân tán cực thấp. Thấu kính đơn sắc, có thể hiệu chỉnh ba bước sóng ánh sáng khác nhau, cung cấp hiệu chỉnh tốt hơn cho LoCA.

Thấu kính tiêu sắc thường có hai thấu kính riêng lẻ với hai lượng phân tán khác nhau. Một trong hai thấu kính này thường được làm bằng thủy tinh phân tán cực thấp.

• Sử dụng các cài đặt trong máy ảnh

Một số máy ảnh có cài đặt trong máy ảnh có thể giảm quang sai ngang. Tính năng này được thiết kế đặc biệt để giảm viền tím. Chẳng hạn như dòng Panasonic Lumix và các máy ảnh DSLR Nikon và Sony mới hơn. Chúng thường có bước xử lý được thiết kế đặc biệt để loại bỏ viền tím.

• Sử dụng ống kính đối xứng

Để tránh quang sai màu bên, hãy sử dụng ống kính được thiết kế đối xứng về vòng dừng / khẩu độ.

• Chỉnh sửa nó trong quá trình hậu kì

Bạn đã thực hiện tất cả các bước này nhưng vẫn gặp hiện tượng quang sai màu? Hãy khắc phục nó trong quy trình hậu sản xuất được giải thích trong phần trước ở trên.

Kết:

Việc sử dụng hay loại bỏ hay sử dụng quang sai màu sẽ tùy thuộc vào dụng ý ảnh chụp của bạn. Nhưng trước đó, điều bạn cần luôn là nắm rõ kiến thức và nhuần nhuyễn trong thao tác. Chúc bạn thành công!