Sử dụng khoảng cách siêu tiêu cự trong nhiếp ảnh

Nhiếp ảnh không chỉ đơn giản là ghi lại hình ảnh, mà còn là nghệ thuật của sự sắc nét và chiều sâu trường ảnh. Bạn đã bao giờ thắc mắc tại sao bức ảnh phong cảnh đẹp luôn thể hiện rõ ràng từ góc chân trời đến ngọn núi xa xôi, trong khi những bức khác lại trở nên mờ nhạt và thiếu sự sắc nét? Câu trả lời nằm trong khái niệm "khoảng cách siêu tiêu cự".

1. Khoảng cách siêu tiêu cự là gì?

Khoảng cách siêu tiêu cự (Hyperfocal Distance) trong nhiếp ảnh là khoảng cách từ máy ảnh đến điểm bạn đang lấy nét mà khi bạn lấy nét vào điểm đó. Tức là tất cả các vật thể từ một nửa khoảng cách siêu tiêu cự trở về phía sau sẽ được coi là sắc nét ở mức chấp nhận được trong ảnh. Khoảng cách siêu tiêu cự là một yếu tố quan trọng để tạo ra độ sâu trường ảnh trong nhiếp ảnh và đảm bảo rằng cảnh vật từ gần đến xa đều rõ ràng và sắc nét.

Khoảng cách siêu tiêu cự là khoảng cách gần nhất mà ống kính có thể lấy nét trong khi các vật thể ở vô cực vẫn giữ được độ sắc nét ở mức chấp nhận được (Nguồn ảnh: cliftoncameras)

Khi lấy nét vào một điểm nhất định trong cảnh, thường có các khu vực phía trước và sau điểm lấy nét kém sắc nét hơn. Khoảng cách siêu tiêu cự giúp bạn xác định điểm nào cần lấy nét để tạo ra độ sâu trường ảnh lý tưởng và đảm bảo cảnh vật trong ảnh trở nên sắc nét từ gần đến xa.

Trong ảnh này, những tảng đá ở tiền cảnh, cũng như những cây saguaro và những ngọn núi ở hậu cảnh đảm bảo sắc nét ở mức chấp nhận được (Nguồn ảnh: photographylife)

2. Các yếu tố quyết định khoảng cách siêu tiêu cự

Các yếu tố quyết định khoảng cách siêu tiêu cự (Hyperfocal Distance) trong nhiếp ảnh bao gồm:

• Khẩu độ (Aperture): Khẩu độ quyết định độ sâu trường ảnh. Một khẩu độ lớn sẽ tạo ra độ sâu trường ảnh hẹp, trong khi khẩu độ nhỏ sẽ tạo ra độ sâu trường ảnh rộng hơn. Khi bạn sử dụng khẩu độ nhỏ hơn, khoảng cách siêu tiêu cự cần thiết để đảm bảo cảnh vật từ gần đến xa đều sắc nét sẽ tăng lên.

• Độ dài tiêu cự (Focal Length): Độ dài tiêu cự của ống kính ảnh hưởng đến khoảng cách siêu tiêu cự. Ống kính góc rộng có độ dài tiêu cự ngắn hơn và cung cấp một góc nhìn rộng hơn.

• Kích thước cảm biến (Sensor Size): Kích thước cảm biến của máy ảnh cũng là một yếu tố quan trọng. Máy ảnh với cảm biến lớn (như máy ảnh full-frame) thường có khoảng cách siêu tiêu cự lớn hơn so với máy ảnh với cảm biến nhỏ. Kích thước cảm biến ảnh hưởng đến cách ống kính thu thập ánh sáng và ghi lại hình ảnh.

• Các yếu tố này tương tác với nhau để xác định khoảng cách siêu tiêu cự và độ sâu trường ảnh của một bức ảnh. Hiểu rõ cách chúng hoạt động cùng nhau là quan trọng để có khả năng kiểm soát nhiếp ảnh của bạn và tạo ra các bức ảnh với độ sâu trường ảnh mong muốn.

Hình ảnh sử dụng khoảng cách siêu tiêu cự được chụp bởi máy ảnh Sony ILCE-7 + lens FE 16-35mm F4 ZA OSS với khẩu độ nhỏ F/9 và độ dài tiêu cự 16mm (Nguồn ảnh: Giuseppe Milo / Flickr)​​​​​​​

3. Cách xác định khoảng cách siêu tiêu cự

Để tìm khoảng cách siêu tiêu cự bằng ống kính máy ảnh của bạn, bạn có thể sử dụng một trong những phương pháp sau:

Sử dụng dấu hiệu trên ống kính

Nhiều ống kính máy ảnh trang bị các dấu hiệu hoặc con số trên thân ống kính để chỉ ra khoảng cách siêu tiêu cự cho các khẩu độ khác nhau. Bạn có thể dựa vào các dấu hiệu này để xác định khoảng cách siêu tiêu cự. Thông thường, những con số này được đánh dấu trên vòng xoay nơi bạn điều chỉnh khẩu độ.

Ví dụ: Nếu bạn đang sử dụng khẩu độ f/11 và dấu hiệu cho f/11 trên ống kính của bạn nằm ở gần vị trí vô cực, thì đó là khoảng cách siêu tiêu cự tương ứng với khẩu độ f/11.

Trong ví dụ này, khẩu độ được đặt ở f/11, do đó vòng lấy nét được xoay cho đến khi các ký hiệu vô cực thẳng hàng với dấu f/11 ở bên phải của vạch chỉ số ở giữa. Khoảng cách siêu tiêu cự thu được (nhìn phía trên đường trung tâm) là hơn 10 feet hoặc 3 mét một chút. Ở bên trái của đường trung tâm, dấu f/11 còn lại cho biết khoảng cách bắt đầu có độ sắc nét chấp nhận được, trong trường hợp này là hơn 5 feet và 1,5 mét một chút (Nguồn ảnh: freepreset)

Sử dụng công thức tính toán

Bạn cũng có thể sử dụng công thức tính toán để xác định khoảng cách siêu tiêu cự.

Công thức tính khoảng cách siêu tiêu cự (Nguồn ảnh: expertphotography)

• H là khoảng cách siêu tiêu cự.

• f là tiêu cự của ống kính.

• N là số khẩu độ (số f-stop).

• c là giới hạn vòng tròn mà hình ảnh vẫn được coi là nét (circular of confusion).

Bằng cách biết các thông số này, bạn có thể tính toán khoảng cách siêu tiêu cự tương ứng với từng khẩu độ.

Sử dụng biểu đồ khoảng cách siêu tiêu cự

Biểu đồ khoảng cách siêu tiêu cự là một công cụ hữu ích để xác định khoảng cách siêu tiêu cự cho ảnh của bạn. Để sử dụng biểu đồ này, bạn cần làm theo các bước sau:

• Bước 1: Xác định độ dài tiêu cự của ống kính bạn đang sử dụng. Thông tin này thường được ghi trên thân ống kính hoặc bạn có thể tìm hiểu từ tài liệu hướng dẫn của ống kính.

• Bước 2: Chọn một giá trị khẩu độ mà bạn muốn sử dụng cho bức ảnh của mình. Giá trị khẩu độ này phụ thuộc vào tùy chọn sáng tạo của bạn, ví dụ: khẩu độ nhỏ (lớn f/2.8) để tạo hiệu ứng nền mờ hoặc khẩu độ lớn (nhỏ f/16) để có độ sâu trường ảnh lớn.

• Bước 3: Tìm giá trị của độ dài tiêu cự trên biểu đồ và vẽ một đường thẳng từ giá trị này đến giá trị khẩu độ bạn đã chọn.

• Bước 4: Nơi đường thẳng cắt trục dọc cho biểu đồ là khoảng cách siêu tiêu cự mà bạn cần sử dụng cho ảnh của mình. Đây là vị trí bạn nên lấy nét để đảm bảo tiền cảnh và hậu cảnh đều sắc nét.

• Bước 5: Lấy nét ống kính của bạn ở khoảng cách siêu tiêu cự đã xác định. Bạn có thể được thực hiện bằng cách sử dụng thang đo tiêu cự trên ống kính (nếu có) hoặc bằng cách ước tính khoảng cách.

Bản đồ khoảng cách siêu tiêu cự (Nguồn ảnh: photographylife)​​​​​​​

4. Khi nào nên sử dụng khoảng cách siêu tiêu cự?

Khoảng cách siêu tiêu cự là một kỹ thuật quan trọng trong nhiếp ảnh phong cảnh để đảm bảo độ nét sâu trong cảnh vật. Dưới đây là những tình huống khi nên sử dụng khoảng cách siêu tiêu cự:

• Chụp phong cảnh với chiều sâu trường ảnh lớn: Khi bạn muốn cả tiền cảnh và hậu cảnh đều rõ ràng và sắc nét, ví dụ như khi chụp các cảnh thiên nhiên hoặc phong cảnh đầy chi tiết, khoảng cách siêu tiêu cự giúp bạn có độ sâu trường ảnh lớn.

Để thu được độ sắc nét cao hơn ở các đường ở tiền cảnh, nhiếp ảnh gia đã tính khoảng cách siêu tiêu cự để tối đa hóa độ sâu trường ảnh của hình ảnh. (Hẻm núi Antelope, AZ, Hoa Kỳ – 1/4 giây, f/8, ISO 200) (Nguồn ảnh: capturetheatlas)

• Sử dụng ống kính góc rộng: Khi sử dụng ống kính góc rộng, thường có nhiều chi tiết cần đảm bảo độ sắc nét. Khoảng cách siêu tiêu cự cho phép bạn có cảnh vật rộng và sâu mà không cần lấy nét vào một điểm cụ thể.

Khoảng cách siêu tiêu cự rất hữu ích khi chụp phong cảnh dưới ống kính góc rộng. Hình ảnh minh hoạ cho Lens Sony 16-35mm F4 FE  (16mm, ISO 100, f11, 1/6sec)  (Nguồn ảnh: alikgriffin)

• Chụp cảnh vào ban đêm: Trong nhiếp ảnh thiên văn hoặc cảnh đêm, khi bạn muốn giữ cho các ngôi sao hoặc các vật thể xa trông sắc nét hơn, bạn có thể sử dụng khoảng cách siêu tiêu cự để giảm hiện tượng mờ.

Hình ảnh minh hoạ khi chụp ảnh ban đêm với nhiều ngôi sao sắc nét tại Hồ Two Jack, Canada – 30 giây, f/2.8, ISO 2500 (Nguồn ảnh: capturetheatlas)

• Chụp cảnh toàn bộ: Trong các tình huống khi bạn muốn lấy nét vào cảnh vật ở phía trước và sau, ví dụ như chụp các hẻm núi hoặc khu vực có nhiều chi tiết ở cả hai phía, khoảng cách siêu tiêu cự giúp bạn đảm bảo cả hai phần của cảnh vật đều sắc nét.

Sử dụng khoảng cách siêu tiêu cự trong tình huống chụp toàn cảnh sẽ đảm bảo các vật thể trong bức ảnh đều sắc nét (NIKON D750 + 15-30mm f/2.8 @ 15mm, ISO 200, 5 giây, f/16) (Nguồn ảnh: photographylife)

Tiểu kết 

Khoảng cách siêu tiêu cự là một kỹ thuật quan trọng trong nhiếp ảnh phong cảnh, giúp tạo độ nét sâu trong cảnh vật. Bài viết đã chia sẻ khái niệm và cách sử dụng nó, cũng như các tình huống chụp ảnh mà bạn nên áp dụng. Hy vọng mọi người đã hiểu cơ bản về kỹ thuật này và sẽ áp dụng nó trong thực tế nhiếp ảnh của mình.